زمان تقریبی مطالعه: 6 دقیقه
 

تفکر (قرآن)





از عناوین و موضوعات مطرح شده در آیات قرآن، «تفکر» است.


۱ - معنای تفکر



تفكّر، برگرفته از مادّه «فكر»، نوعى سير و مرور بر معلومات حاضر در نزد انسان، جهت دستيابى به مجهول است. برخى گفته‌اند: فرق بين تفكّر و تذكّر اين است كه تفكّر، شناخت شيى‌ء است، هرچند هيچ‌گونه اطّلاعى از آن نداشته باشيم؛ ولى تذكّر در موردى است كه انسان از پيش با آن موضوع آشنا باشد.
امام‌ خمینی تفکر را کلید ابواب معارف و خزائن کمالات و علوم می‌داند که از مقدمات لازم برای سلوک است به باور ایشان تفکری که نتیجه‌اش تذکر تام معبود باشد، از نظر فضیلت، قابل‌مقایسه با اعمال دیگر نیست. امام تفکر را در اصطلاح فلسفی اعمال فکر و ترتیب امور معلوم برای به‌دست‌آوردن نتایج مجهول می‌داند. این تفکر اعم از تفکر است که از مقامات سالکین است. به اعتقاد ایشان فرق عملیات فکر با شهود در این است که نتیجه‌ فکر، علم حصولی است که علمی ناقص و موطن کثرت و غیریت است و غیریت سبب مغایرت عالم با معلوم خارجی و عدم شناخت آن می‌شود؛ افزون بر اینکه در ادراکاتی که از راه فکر حاصل می‌شود، کنه مطلب در امور وجودی قابل دستیابی نیست؛ اما مشاهده‌ شهودی و حضوری، در موطن وحدت است که غیریت برداشته شده و نوع حضور، تعلق، ربط و نفی همه تعینات است. امام در تعریف عرفانی تفکر، تعریف برای اهل معرفت را بهترین تفکر می‌داند و آن را جستجوکردن بصیرت که چشم قلب است، برای رسیدن به مقصود می‌شمارد و مقصد و مقصود همان سعادت مطلقه است که به کمال علمی و عملی حاصل می‌شود. امام‌ خمینی تذکر را فوق فکر و از نتایج آن می‌داند، به‌ همین جهت معتقد است، منزل تفکر پیش ‌از منزل تذکر قرار دارد. امام‌ خمینی تفکر خاص را تفکر در تحصیل امری می‌داند که به‌واسطه آن سلوک راه حقیقت بر سالک آسان می‌شود. ایشان به دو قسم از تفکر اشاره می‌کند: تفکر ممدوح که سبب تعالی و پیشرفت انسان می‌شود و تفکر مذموم که تفکر در غیر مورد خود و در هر آن چیزی است که ناپسند است. امام‌ خمینی با استناد به روایاتی تفکر در کنه ذات و کیفیت آن را ممنوع می‌داند.
[۱۰] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۴۵۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

در اين عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آن‌ها از مشتقّات «حجر»، «دبّر»، «رأى»، «عقل»، «فكر»، «نظر» و هر آنچه مفيد معناى تفكّر است، استفاده شده است.

۲ - عناوین مرتبط



آثار تفکر (قرآن)، آزادی تفکر (قرآن)، ابزار تفکر (قرآن)، اعراض از تفکر (قرآن)، اهمیت تفکر (قرآن)، تفکر باطل (قرآن)، تفکر در آب (قرآن)، تفکر در آتش (قرآن)، تفکر در آثار باستانی (قرآن)، تفکر در آخرت (قرآن)، تفکر در آسمان (قرآن)، تفکر در آیات خدا (قرآن)، تفکر در ابر (قرآن)، تفکر در احتجاج ابراهیم (قرآن)، تفکر در احکام (قرآن)، تفکر در احیای مردگان (قرآن)، تفکر در احیای مقتول بنی‌اسرائیل (قرآن)، تفکر در اضلال شیطان (قرآن)، تفکر در اعمال (قرآن)، تفکر در امنیت حرم (قرآن)، تفکر در انار (قرآن)، تفکر در انسان‌ها (قرآن)، تفکر در انقراض تمدن‌ها (قرآن)، تفکر در انگور (قرآن)، تفکر در باد (قرآن)، تفکر در باران (قرآن)، تفکر در باغ‌ها (قرآن)، تفکر در برق (قرآن)، تفکر در بیدار شدن (قرآن)، تفکر در پدیده خواب (قرآن)، تفکر در پرندگان (قرآن)، تفکر در پیدایش شیر (قرآن)، تفکر در تاریخ (قرآن)، تفکر در تحصیل علم (قرآن)، تفکر در تگرگ (قرآن)، تفکر در حیات (قرآن)، تفکر در حیوانات (قرآن)، تفکر در خرما (قرآن)، تفکر در خلقت (قرآن)، تفکر در خوردنی‌ها (قرآن)، تفکر در خورشید (قرآن)، تفکر در درختان (قرآن)، تفکر در دریاها (قرآن)، تفکر در دنیا (قرآن)، تفکر در راه‌ها (قرآن)، تفکر در روابط همسری (قرآن)، تفکر در روز (قرآن)، تفکر در زراعت (قرآن)، تفکر در زمین (قرآن)، تفکر در زنبور عسل (قرآن)، تفکر در زیتون (قرآن)، تفکر در سایه (قرآن)، تفکر در ستارگان (قرآن)، تفکر در شب (قرآن)، تفکر در شتر (قرآن)، تفکر در طبیعت (قرآن)، تفکر در عسل (قرآن)، تفکر در فرجام اصحاب فیل (قرآن)، تفکر در فرجام امت‌ها (قرآن)، تفکر در فرجام رهبران کفر (قرآن)، تفکر در فرجام فرعون (قرآن)، تفکر در فرجام قوم ثمود (قرآن)، تفکر در فرجام قوم عاد (قرآن)، تفکر در فرجام قوم لوط (قرآن)، تفکر در فرجام کفران‌کنندگان (قرآن)، تفکر در قرآن (قرآن)، تفکر در قسم‌های خدا (قرآن)، تفکر در قصه بلعم باعورا (قرآن)، تفکر در قصه طالوت (قرآن)، تفکر در قصه عزیر (قرآن)، تفکر در قصه عیسی (قرآن)، تفکر در کسب روزی (قرآن)، تفکر در کشتیرانی (قرآن)، تفکر در کوه‌ها (قرآن)، تفکر در گیاهان (قرآن)، تفکر در ماه (قرآن)، تفکر در مرگ (قرآن)، تفکر در میوه‌ها (قرآن)، تفکر در نعمت‌ها (قرآن)، تفکر در نهرها (قرآن)، تفکر ملکه سبأ (قرآن)، تفکر ولید بن مغیره (قرآن)، دعوت به تفکر (قرآن)، زمینه‌های تفکر (قرآن)، عدم تفکر (قرآن)، فاقدان تفکر (قرآن)، متفکران (قرآن)، موانع تفکر (قرآن).

۳ - پانویس


۱. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۴۸.    
۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۲۳۶.    
۳. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۱۹۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۴. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۲۹۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۵. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۱۸۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۶. خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۷۳، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۷. خمینی، روح‌الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۲۸۰، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری.    
۸. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۲۰۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۹. خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۱۹۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۰. خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۳، ص۴۵۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


۴ - منبع



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۲۵۳، برگرفته از مقاله «تفکر»    
• دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.






آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.